In gesprek met Olga
Olga is docent Nederlands op VMBO ’t Venster. Tijdens haar afstudeerfase richtte zij zich afgelopen jaar op de taalontwikkelende les. Het product dat ze opleverde is bruikbaar als reflectietool voor docenten. Daarbij vroeg ze input van nieuwkomersleerlingen. Een praktische tool waarmee ze collega’s en leerlingen verder helpt.
De tijd nemen om hardop te denken of iets voor doen als docent. Veel dingen die vanzelfsprekend lijken, zijn dat niet.
Op welk moment in jouw loopbaan is de interesse voor taalontwikkeling ontstaan?
Dat kwam eigenlijk al vrij snel. Ik ben gaan werken op VMBO ’t Venster als docent en dan ontkom je er niet aan. Je bent als veel bezig met taal en communiceert met je leerlingen. Soms merk je dat de communicatie niet zo lekker loopt. Ik ging me afvragen; wie begrijpt wie verkeerd? Voor sommige leerlingen is er een enorme taalbarrière waardoor vanzelfsprekende dingen niet vanzelfsprekend zijn. Tijdens de opleiding Nederlands volgde ik interessante vakken zoals taalbeleid en taalontwikkeling, zeer toepasbaar in de praktijk.
Je bent inmiddels bijna afgestudeerd docent Nederlands.
Welke thema’s inspireerde je tijdens je studie om even iets extra’s over te lezen?
Toch wel tweedetaalverwerving. Ik dacht; hoe gaat zoiets nou? Datgene wat ik las, kon ik koppelen aan lespraktijk. En dat geeft een veel completer beeld van leerling. In de opleiding docent Nederlands is er sowieso aandacht voor taalverwerving. Je krijgt inzicht hoe taalverwerving werkt en ook waarom het soms wel en niet goed gaat en waar je rekening mee moet houden.
Dat lijkt een leerzame conclusie. Wat is dan iets waar je als docent rekening mee kan houden?
Ik denk dat we allemaal veel te snel spreken, dat kan anders. Neem de tijd om iets uit te leggen, hardop te denken, iets voor te doen en laat de leerlingen een kijkje nemen in je hoofd. Als we daar gaan rekening mee houden helpt dat de leerling. Het is dan niet meer snel en abstract.
Even stil staan bij de dag van morgen. Welke woorden kunnen moeilijk zijn voor mijn leerling? Zo klein kun je als docent al beginnen.
Met jouw afstudeerproduct hoop je ook collega’s te inspireren. Kun je uitleggen hoe dat in zijn werk gaat?
Die inspiratie heeft niet te maken met het fysieke afstudeerproduct, de kaart. Op die kaart staan lessuggesties met daarboven let op je woorden, schat! Vooraf wonen collega’s een workshop bij. Tijdens de workshop ervaren collega’s hoe het is om even in de schoenen van een taalzwakke leerling te staan. Er wordt ze gevraagd een tekst te lezen die alle context mist, waarna ze vragen moeten beantwoorden over de tekst. Deze ervaring geeft inzicht in hoe leerlingen zich dag in dag uit te voelen. Collega’s ervaren de schaamte van geen vragen durven stellen omdat je denkt dat je de enige bent. Daarnaast neem ik ze in vogelvlucht mee in mijn onderzoek, waarbij ik laat zien dat de data die dit opleverde, bevestigen dat er een roep om taalontwikkelend lesgeven is. Kortom, de bewustwording wordt aangewakkerd en nut en noodzaak worden duidelijk gemaakt met als doel het gebruik van de kaart die ik ontwikkeld heb. Op de kaart werk je per kleur aan een taalontwikkelend aspect tijdens je les. Op de achterkant van de kaart staat wat je daarmee bereikt. De kleuren, 6 in totaal, komen overeen met de bijgeleverde dobbelsteen. Het is dus aan het lot welk taalontwikkelend aspect je toe gaat passen. Hiermee gaan collega’s, mits ze niet valsspelen, ook eens uit de comfortzone.
Waarom is het volgens jou belangrijk om op deze manier les te geven?
Omdat ik ervan overtuigd ben als we dit allemaal doen dat we de leerlingen allemaal helpen de rest van hun leven, binnen en buiten de school. Gemotiveerd blijven om bijvoorbeeld tijdens een MBO-opleiding om taal te willen verbeteren. Nu kansen geven, geeft meer kansen elders. Het is mijn missie om op deze manier kansen voor zichzelf te creëren. Ik model, stel veel vragen en ben veel in dialoog met ze. Ik wijk soms met het programma af als daar de behoefte ligt.
Ik heb als docent ook het voornemen om meer aandacht voor taal te hebben in mijn les. Waar begin ik en is dat moeilijk?
Nee dat is niet moeilijk. Het kan al heel klein. Je kan je al voornemen om te letten op je spreektempo. Kijk een lesdag vooruit en bedenk wat moeilijk is voor een leerling wat je morgen gaat doen. Je kunt een leerling vragen of ze weten wat een woord betekent. We zijn vaak druk met een lastige doelgroep en bent veel pedagogisch bezig, dit kost geen moeite en zorgt voor meer begrip van de leerling.
Heb je nog een gouden boekentip als cadeau onder de kerstboom?
Lees vooral boeken voor de ontspanning en verhalen waarin je je in de ander verplaatst. Verdiep je in problemen en taalbarrière. Een mooie tip is Wees onzichtbaar van Murat Isik en natuurlijk Eus van Özcan Akyol.